I Niedziela Wielkiego Postu – mowa pisma

Łk 4,1-13
Przekład: 

1 Jezus zaś pełen Ducha Świętego odwrócił się od Jordanu i prowadzony był w Duchu w pustyni 2 dni czterdzieści, próbowany przez diabła.

I nie zjadł nic przez owe dni.

I skoro zostały spełnione, zgłodniał.

3 Powiedział Mu zaś diabeł:

„Jeżeli Synem jesteś Boga, powiedz kamieniowi temu, by stał się chlebem!”

4 I rozsądził mu Jezus:

„Napisane jest, że nie o chlebie samym żyć będzie człowiek”.

5 I wprowadziwszy Go [na górę], pokazał Mu wszystkie królestwa zamieszkałej [ziemi], w punkcie czasu, 6 i powiedział mu diabeł:

„Tobie dam całą tę władzę i chwałę ich, ponieważ mnie wydana jest i komu zechcę, [temu] ją daję, 7 Ty zaś, jeżeli pokłonisz się przede mną, cała będzie Twoja”.

8 I rozsądziwszy, Jezus powiedział mu:

„Napisane jest: «Panu Bogu swojemu będziesz się kłaniać i Jemu Samemu będziesz służyć»!”

9 Zaprowadził Go zaś do Jerozolimy i postawił na skrzydełku Świątyni, i powiedział Mu:

„Jeżeli Synem jesteś Boga, rzuć się stąd w dół. 10 Jest bowiem napisane, że : «aniołom swoim nakaże o tobie, aby cię strzegli» 11 i że «na rękach będą cię nosić, abyś nie uderzył o kamień stopy swojej»”.

12 I rozsądziwszy, powiedział mu Jezus, że powiedziane jest:

„Nie będziesz wypróbowywał Pana Boga swego!”

13 I spełniwszy wszystką próbę, diabeł odstąpił od Niego aż do [stosownej] chwili.

Uwagi: 

Potrójne kuszenie Jezusa nawiązuje do czterdziestu lat wędrówki Izraela na pustyni, co wynika m.in. z cytowanych tutaj wersetów Biblii Hebrajskiej, zwłaszcza z Księgi Powtórzonego Prawa. Jezus pokonuje pokusy, którym ulegli Izraelici (brak chleba na pustyni, bałwochwalstwo) przed przystąpieniem do swojej publicznej działalności, a zaraz po chrzcie. Następnie „w mocy Ducha” (Łk 4,14) powraca do Galilei i naucza w synagogach.

1 „Pełen” (pleres) – ten sam rdzeń jest w słowie pleroma („pełnia”).

„Odwrócił się” (hypestrepsen) – również „wrócił”.

„W Duchu” (en pneumati) – można rozumieć również jako narzędnik: „przez Ducha”.

2 „Próbowany” (peiradzomenos) – również „kuszony”.

„Spełnione” (syntelestheison) – również „skończone”.

„Zgłodniał” (epeinasen). Dlaczego Jezus zgłodniał dopiero po czterdziestu dniach, skoro post jest wyrazem Jego pełnego człowieczeństwa? Czy był to jednak cud wykraczający poza prawa ludzkiej natury? Wydaje się, że nie, co jednak jeszcze bardziej podkreślałoby cudowne połączenie Bóstwa z człowieczeństwem. Otóż podczas postu wyłącza się ośrodek głodu w podwzgórzu – a włącza się on z powrotem dopiero wtedy, kiedy organizm spali nagromadzone wcześniej zapasy, czyli właśnie na koniec postu.

4 „O chlebie” (ep'arto) - dosłownie „na chlebie” – „opierając się na chlebie”, „na podstawie chleba”.

5 „Wprowadziwszy” (anagagon) oraz 9 „zaprowadził” (egagen) – ten sam czasownik w wersecie 1 („prowadzony był” – egeto) mówi o prowadzeniu Jezusa przez Ducha Świętego. To kontrast ukazany przez podobieństwo, nie tylko zewnętrzne. Zły duch nieudolnie naśladuje Ducha Świętego, ale Duch Święty również posługuje się tutaj tym diabelskim prowadzeniem.

6 „Wydana jest” (paradedotai) – tym samym słowem określone jest „wydanie” Jana Chrzciciela do więzienia w wersecie Mt 4,12, zaraz po zakończeniu opisu kuszenia Jezusa na pustyni w Ewangelii św. Mateusza (Mt 4,1-11). U św. Łukasza o zamknięciu Jana przez Heroda dowiadujemy się natomiast tuż przed opisem chrztu Jezusa, a więc chrzest ten, mimo że chronologicznie wcześniejszy od uwięzienia, ukazany jest jako ostatnie dzieło Jana (Łk 3,19-22). Jan poprzedził Jezusa na pustyni, przeciwstawiając się doczesnemu zepsuciu królestwa dynastii herodiańskiej (Łk 3,1-18). Uwięzienie Jana jest więc znakiem władzy diabła nad królestwem tego świata. Osobista misja Jana kończy się wraz z chrztem Jezusa, chrzest ten jest jednak także tejże samej misji nowym i właściwym początkiem: Jezus walczy tu z diabłem władającym Herodem, który wydał Jana do więzienia. Jezus też zostanie „wydany (paradidosthai) w ręce ludzi” (np. Łk 9,44), aby ich ostatecznie uwolnić.

8 „Będziesz służyć” (latreuseis) – również „będziesz czcić”. Służba Bogu jest oddawaniem Mu czci. Czasownik ten oznacza też czasami służbę świątynną (Łk 2,37).

9 „Skrzydełko” (pterygion) – najwyższa część Świątyni Jerozolimskiej, prawdopodobnie wystająca jak skrzydło. Niektórzy egzegeci doszukują się tutaj aluzji do psalmu 91 (LXX 90), 4 („pod Jego skrzydłami będziesz miał nadzieję”), skoro dwa wersety tego psalmu (11 i 12) są zacytowane zaraz niżej (10 i 11).

12 „Powiedziane jest” (eiretai) – forma czasu gramatycznego perfectum od czasownika „mówić” (legein), która w całym Nowym Testamencie występuje tylko raz, właśnie tutaj. Przy dwóch pierwszych pokusach Jezus odpowiada „napisane jest”. Tym samym zwrotem diabeł rozpoczyna trzecią pokusę, powołując się na Pismo. Tymczasem Jezus sięga jeszcze głębiej i odpowiada, że „jest wypowiedziane”. Słowa te mają więc szczególne znaczenie uobecnienia i uaktualnienia cytowanego wersetu, którym Jezus ucisza w ten sposób próbującego Go (2!) kusiciela. Wprowadzony cytat odnosi się zarówno do Jezusa, który odmawia wystawiania na próbę Boga Ojca, jak i do diabła, który właśnie to czyni: wystawia na próbę Jezusa,  Pana i Boga, nakazującego mu zaprzestać kuszenia. W ten sposób objawia Jezus już tutaj swoją Boską moc ukazując, że Słowo Boga jest w Nim wypowiadane, a nie tylko napisane. Wyjaśnia to też sens całego „sporu na wersety”, słownej polemiki, który toczy On tutaj z diabłem. Wersety te są Słowem Boga, wypowiedzianym, nawet w Starym Testamencie, w Jezusie, wcielonym Logosie. Logos ten pokonuje tutaj diabła zarówno na sposób racjonalny, jak i Swoim Boskim autorytetem: urzeczywistnia się to, o czym mówi.

„Nie będziesz wypróbowywał” (ouk ekpeiraseis) – nawiązuje do „próbowany” ( 2 – peiradzomenos) oraz „próbę” (13 – peirasmon).

13 „Spełniwszy” (syntelesas) – również „zakończywszy”. Ten sam czasownik występuje w wersecie 2 w odniesieniu do „spełnionych” dni postu, co podkreśla powiązanie postu w Duchu Świętym z kuszeniem, dokonywanym przez złego ducha, którego Święty Duch pokonuje (por. Łk 1,14).

„Próbę” (peirasmon) – również „kuszenie”, „pokusę”.