7 stycznia – Galilea narodów

Mt 4,12-17.23-25
Przekład: 

12 Usłyszawszy zaś, że Jan został wydany, oddalił się do Galilei.

13 I pozostawiwszy Nazaret, przyszedłszy, zamieszkał w nadmorskim Kafarnaum, w granicach Zabulona i Neftalego, 14 aby wypełniło się to, co powiedziane przez proroka Izajasza, mówiącego:

15 „Ziemia Zabulona i ziemia Neftalego, droga morza, za Jordanem Galilea narodów.

16 Lud siedzący w ciemności światło wielkie zobaczył i siedzącym w krainie i cieniu śmierci, światło im wzeszło”.

17 Odtąd począł Jezus rozgłaszać i mówić:

„Nawracajcie się, przybliżyło się jest bowiem Królestwo Niebios”.

23 I przemierzał całą Galileę, nauczając w ich synagogach i rozgłaszając Ewangelię Królestwa, i lecząc w ludzie wszystką chorobę i wszystką słabość.

24 I słuch o Nim wyszedł na całą Syrię, i przynieśli mu wszystkich źle się mających, rozmaitymi chorobami i męczarniami gnębionych, opętanych i epileptyków, i sparaliżowanych, i usłużył im.

25 I dołączyły do Jego drogi tłumy liczne z Galilei i Dekapolu, i Jerozolimy, i Judei, i z Zajordania.

Uwagi: 

Pierwsze dwa rozdziały Ewangelii wg św. Mateusza opisują dzieciństwo Jezusa, a trzeci rozdział mówi o działalności Jana Chrzciciela (kończy go Chrzest Pański). Na początku rozdziału czwartego jest opis postu i kuszenia Jezusa na pustyni, po czym następuje dzisiejsza perykopa: od niej rozpoczyna się publiczna Jezusowa działalność.

12-13 Jan Chrzciciel zostaje odrzucony w Judei, podobnie jak później Jezus w Jerozolimie. Również rodzinny Nazaret odrzuca Jezusa (Mt 13,54-58). Mamy więc tutaj dalszy ciąg historii Dziecięcia, odrzucanego przez Heroda, które schroniło się w pogańskim Egipcie.

15 „Droga morza” (hodon thalasses) – w oryginale słowo „droga”, w odróżnieniu od stojących w mianowniku nazw własnych, jest w bierniku (accusativus exclamationis), podobnie jak w cytowanym przez ten werset (nieco w nim zmienionym) tekście Septuaginty (Iz 8,23-9,1). Trudno powiedzieć, o jaką drogę chodzi i jak rozumieć to sformułowanie, ale nie chodzi tylko o „drogę morską” dla łodzi lub statków ani tylko i wyłącznie o drogę do morza prowadzącą. Łączyć można chyba to miejsce z teologią Morza Tyberiadzkiego, o której pisałem w komentarzu do wersetów pominiętych dzisiaj w lekcjonarzu, stanowiących środkową część dzisiejszej perykopy.

„Galilea narodów” (Galilaia ton ethnon) – „narody” to w Starym Testamencie narody pogańskie, a Galilea w czasach Jezusa była zasiedlona również przez licznych pogan. Jest to jednak sformułowanie wciąż paradoksalne, przypominające nieco „Żydów, mężów pobożnych ze wszystkiego narodu pod Słońcem”, o których mowa w zawartym w Dziejach Apostolskich opisie Zesłania Ducha Świętego (Dz 2,5), a co tłumaczy się niekiedy z kolei jako słowa odnoszące się do żydowskiej diaspory, czyli Żydów rozproszonych w świecie pogańskim i zamieszkujących terytoria zarówno politycznie, jak i kulturowo zależne od pogan. Zesłanie Ducha Świętego jest jednakże symbolicznym odwróceniem historii Wieży Babel (Rdz 11,1-9), skoro Duch Święty udziela tam apostołom daru języków, a właśnie języki podzieliły w Babelu narody. Zesłanie Ducha Świętego jest więc także przywróceniem jedności Ziemi sprzed Babelu, czyli, przynajmniej symbolicznie, niweluje ono podział ludzkości na Żydów i pogan. „Galilea narodów” miałaby więc coś z paradoksu „Żydów pobożnych mężów ze wszystkich narodów” z Dziejów Apostolskich tym bardziej, że poganie zasiedlili żydowską Galileę po uprowadzeniu Żydów do Babilonu, który – przynajmniej w ramach biblijnej obrazowości, również w Nowym Testamencie – symbolicznie i teologicznie jest dokładnie tym samym państwem, co miasto Babel.

16 „Wzeszło” (aneteilen) – przekład dosłowny, który należy kojarzyć z symboliką Wschodu, zwłaszcza że w tekście Septuaginty jest tutaj inny czasownik (lampo), został więc on zapewne w tekście ewangelicznym zmieniony celowo. Wschód symbolizuje Chrystusa w Kantyku Zachariasza (Łk 1,78), a w Ewangelii Mateusza gwiazda mędrców pojawia się „we Wschodzie”. O świetle mowa też w Prologu Janowym (np. J 1,9!)

17 „Począł” (erksato) – Czasownik ten oznacza początek publicznej działalności Jezusa i ma ten sam rdzeń, co wyraz arche („początek”, „przyczyna”, „władza”, „zasada”), rozpoczynający Janowy Prolog oraz Ewangelię wg św. Marka. Otwierającego Ewangelię Janowego i Markowego wyrazu arche nie ma w Prologu Ewangelii Mateusza; jego Mateuszowy odpowiednik znajduje się więc być może właśnie tutaj.

„Nawracajcie się” (metanoeite) – „zmieńcie umysł”. Czasownik metanoeo pochodzi od słowa „umysł” (gr. nous).

„Przybliżyło się jest” (engiken) – próba oddania greckiego czasu gramatycznego perfectum.

Następnie (18-22) opisane jest powołanie Piotra, Andrzeja, Jakuba i Jana – przełożone i skomentowane jako Ewangelia Święta św. Andrzeja Apostoła.

23 Z Galilei pochodziły plemiona, które najbardziej ucierpiały w wyniku niewoli babilońskiej, a w konsekwencji była ona w znacznej mierze zasiedlona przez pogan. Jest więc ta ziemia jakby buforem, strefą graniczną pomiędzy Judeą a całkowicie pogańską Syrią.

24 Zaskakujące, a jednak geograficznie prawdziwe: w Ewangelii Mateusza, napisanej do Żydów, misja Jezusa od początku kieruje się ku peryferiom i ku poganom. Ich choroby są natomiast cielesnymi skutkami schorowanych, pomieszanych dusz.

„Usłużył im” (etherapeusen autous) – również „uzdrowił ich”. Czas przeszły dokonany: jest tutaj napisane, że Jezus usłużył wszystkim chorym i wszystkich uleczył. Tekst Ewangelii dotyczy więc wszystkich czasów i miejsc, a nie tylko jednego epizodu z życia Jezusa – wydaje się, że to jeden z wersetów, w których można odnaleźć „wyłomy” w linearnej konstrukcji czasu ewangelicznych narracji.

25 Wers ten łączy zbawienie pogan ze zbawieniem Żydów i – na samym początku działalności Jezusa – mówi o jej zakończeniu oraz zwieńczeniu. Ukazuje zjednoczonych mieszkańców Judei i Galilei, a także pogan, którzy, zgodnie z etymologią greckiego czasownika akoloutheo, dołączają do drogi Jezusa.