poniedziałek XXII tygodnia w ciągu roku – łaska i prawda

Łk 4,16-30
Przekład: 

16 I poszedł do Nazaretu, gdzie utwierdzony był został, i wszedł wedle zwyczaju swojego w dzień szabatu do synagogi.

I wstał, aby czytać.

17 I podany mu został zwój proroka Izajasza, i rozwinąwszy zwój znalazł miejsce, gdzie było napisane:

18 „Duch Pana na mnie, dlatego namaścił mnie, abym zaniósł dobrą nowinę ubogim. Posłał Mnie jest, abym rozgłosił uwięzionym uwolnienie i ślepcom przejrzenie, abym posłał w uwolnieniu złamanych, 19 abym rozgłosił rok Pana przyjęty”.

20 I zwinąwszy zwój, oddawszy posługującemu, usiadł.

I oczy wszystkich w synagodze były wpatrzone w Niego.

21 Począł zaś mówić do nich, że:

„Dzisiaj spełniło się jest pismo to w uszach waszych”.

22 I wszyscy byli Mu świadkami, i podziwiali logosy łaski, wychodzące z ust Jego.

I mówili:

„Czyż nie jest ten synem Józefa?!”

23 I powiedział do nich:

„Na pewno powiecie mi ten przykład: Lekarzu, ulecz samego siebie. Tak wiele jak słyszeliśmy, co stało się w Kafarnaum, uczyń i tutaj, w ojczyźnie Swojej!”

24 Powiedział zaś:

„Amen mówię wam, że żaden prorok nie jest przyjęty w ojczyźnie swojej.

25 Zaprawdę zaś mówię wam, wiele wdów było w dniach Eliasza, kiedy zamknięte zostało niebo na lata trzy i miesięcy sześć, tak że stał się głód wielki na całej ziemi, 26 i do żadnej z nich nie został posłany Eliasz, tylko do Sarepty Sydońskiej, do kobiety wdowy.

27 I wielu trędowatych było w Izraelu za Elizeusza proroka, i żaden z nich nie został oczyszczony, tylko Naaman Syryjczyk”.

28 I wypełnili się wszyscy złością w synagodze, słysząc te [rzeczy].

29 I wstawszy, wyrzucili Go na zewnątrz miasta, i zaprowadzili Go aż na krawędź góry, na której miasto ich było zbudowane, aby zrzucić Go w przepaść.

30 On zaś, przeszedłszy pośród nich, szedł drogą.

Uwagi: 

16 „Utwierdzony był został” (en tethrammenos) – czas zaprzeszły od czasownika trefo, który pierwotnie, w Homerowej Odysei, określa warzenie sera (a więc przechodzenie mleka ze stanu ciekłego w stan stały skrzepu), a w późniejszej grece klasycznej hodowanie, karmienie, żywienie, wychowywanie.

„Powstał” (aneste) – tego samego czasownika używają Ewangelie w odniesieniu do zmartwychwstania.

17 „Zwój” (biblion) – dosłownie jest to zdrobnienie od słowa „zwój” (biblos), „mały zwój”. Starożytny odpowiednik książki rozwijany na początku publicznej działalności Jezusa można potraktować symbolicznie, zwłaszcza że ten sam wyraz dwukrotnie zamyka Ewangelię Janową (J 20,30; 21,25), a biblos otwiera Ewangelię Mateuszową (Mt 1,1; tam bez zdrobnienia).

18 i 19 Wersety te stanowią cytat proroctwa mesjańskiego z wersetów Iz 61,1-2, przytoczonego tutaj w sparafrazowanej wersji Septuaginty. Omówiony na portalu Orygenes+ sposób przytoczenia greckiego tekstu Księgi Izajasza (zmiana kolejności wyrazów, pominięcie złorzeczeń) również ma znaczenie dla odpowiedniego podkreśla charakteru mesjańskiej misji Jezusa.

20 „Wpatrzone” (atenidzontes) – dosłownie „napięte”, „wyciągnięte”.

21 „Począł” (erksato) – czasownik archomai, powiązany rdzeniem z wyrazem arche (J 1,1).

„Spełniło się jest” (peplerotai) – grecki czas gramatyczny perfectum, wyrażający obecność Jezusa pierwszy raz przemawiającego w synagodze, pośród oczekujących na Mesjasza Żydów – spełnienie proroctw mesjańskich. Czasownik „spełniać” (pleroo) powiązany jest z wyrazem pełnia (pleroma) – zob. J 1,16, gdzie mowa też o łasce, tak jak tu niżej w 22.

O spełnianiu się pisma w uszach zob. komentarz do Mk 4,23. Proroctwo spełnia się w uszach tych, którzy za chwilę uznają Jezusa za bluźniercę!

22 „Byli Mu świadkami” (emartyroun) – dosłownie „świadczyli Mu”. Ten sam czasownik określa Jana Chrzciciela, który świadczy o Jezusie w Prologu Janowym (J 1,7-8; 1,15), a także uczniów Jezusa oraz męczenników. W Ewangelii Łukasza występuje on tylko w tym miejscu, natomiast pojawia się wielokrotnie w Łukaszowych Dziejach Apostolskich i bardzo często w pismach Janowych. W Dziejach występuje też dwukrotnie razem z wyrażeniem „logos łaski”.

„Logosy łaski” (logoi tes charitos) – wyrażenie to (z wyrazem logos w liczbie pojedynczej i w celowniku) występuje w wersecie Dz 14,3 również połączone z czasownikiem „świadczyć” (martyreo), odniesionym tam do Jezusa, a także w Dz 20,32, w mowie pożegnalnej świętego Pawła. Chodzi tu więc z pewnością o łaskę nadprzyrodzoną, a nie tylko o wdzięk. „Logos łaski” odnosi też do Prologu Janowego, gdzie mowa o łasce w wersetach J 1,14 („Logos […] pełen łaski” (logos [...] pleres charitos) – zob. wyżej 21; J 1,16-17).

23 „Przykład” (parabolen) – jest wyrazem tym w Ewangeliach określane są przypowieści. Używane w naszej kulturze powiedzenie „lekarzu, ulecz samego siebie” (medice cura te ipsum) ma swoje źródło w łacińskim przekładzie Wulgaty tego właśnie miejsca.

„Tak wiele jak słyszeliśmy...” – nie jest do końca jasne, czy to Jezus mówi to, co powiedzieliby zgromadzeni w synagodze, czy też oni sami wypowiadają te słowa (greka Ewangelii nie miała dzisiejszych znaków interpunkcyjnych). Wydaje się jednak, że Jezus zna serca zgromadzonych oraz wypowiada ich myśli. Słuchacze oczekują cudów, ale do cudów potrzebna jest wiara w prawdę. Mimo że On zna i wypowiada prawdę ich serc, oni w nią nie zechcą uwierzyć, bo nie odpowiada ona ich wyobrażeniom o mesjaszu.

25 „Zaprawdę” (ep'aletheias) – dosłownie „na prawdzie” – opierając się na prawdzie. „Łaska i prawda przez Jezusa Chrystusa stały się” (J 1,17). Słowa łaski zgromadzeni w synagodze chętnie przyjmują, natomiast słów prawdy przyjąć już nie chcą.

26 „Kobiety wdowy” (gynaika cheran) – słowo „kobieta” dodane jest zgodnie z klasycznym greckim uzusem (pierwotnie wyraz „wdowa” to przymiotnik). Chodzi też jednak zapewne o podkreślenie faktu, że prorok przyszedł do kobiety.

26-28 Jezus oznajmia tutaj Żydom, że nawet w Biblii Hebrajskiej Bóg przyszedł do pogan (są nimi wymienieni tutaj wdowa oraz trędowaty). Krytykuje w ten sposób ich polityczne oczekiwania, co zostaje uznane za bluźnierstwo.

29 „Aż na krawędź góry” (heos ofryos tou orous) – dosłownie „aż na brew góry”, góra "spogląda" więc niejako ku przepaści.

30 „Pośród nich” (dia mesou auton) – dosłownie „przez ich środek”. Jezus przechodzi nawet wśród tych, którzy, choć pochodzą z Jego łaski, nie chcą prawdy. Na temat wyrazu „środek” (to meson) i jego biblijnej sybmoliki zob. na przykład komentarz do wersetu J 8,3.9.