środa III tygodnia w ciągu roku – logoi spermatikoi

Mk 4,1-20
Przekład: 

1 I znów począł nauczać nad morzem.

I gromadzi się ku Niemu tłum najliczniejszy, tak że On, wstąpiwszy do łodzi, siedział w morzu, a wszystek tłum, ku morzu, byli na ziemi.

2 I nauczał w przykładach ich wiele.

I mówił im w nauce swojej:

3 „Słuchajcie! Oto wyszedł siewca zasiać.

4 I stało się w zasiewaniu: upadło to przy drodze i przyszły ptaki, i zjadły je.

5 I inne upadło na [miejsce] kamieniste, gdzie nie miało ziemi wiele, i zaraz wzeszło przez to, że nie miało głębokości ziemi.

6 I skoro wzeszło Słońce, zostało wypalone i przez to, że nie miało korzenia, uschło.

7 I inne upadło w ciernie, i wstąpiły ciernie [do góry], i zdusiły je, i owocu nie dało.

8 I inne upadło na ziemię piękną, i dawało owoc, wstępując i rosnąc: i przynosiło jedno trzydzieści, i jedno sześćdziesiąt, i jedno sto”.

9 I mówił:

„Kto ma uszy ku słuchaniu niech słucha!”

10 I kiedy został na osobności, pytali Go ci, [co] wokół Niego z dwunastoma, przykładów.

11 I mówił im:

„Wam tajemnica dana jest Królestwa Boga, tamtym zaś na zewnątrz w przykładach wszystko się staje, 12 aby patrząc patrzyli i nie zobaczyli, i słuchając posłyszeli i nie pojęli, aby nie powrócili i nie było im odpuszczone!”

13 I mówi im:

„Nie wiecie przykładu tego? A jak wszystkie przykłady poznacie?

14 Siewca sieje Logos.

15 Ci zaś są owi przy drodze: skoro sieje się Logos i kiedy posłyszą, zaraz przychodzi szatan i zabiera Logos zasiany w nich.

16 Ci zaś są owi na kamienistym posiani: owi, kiedy posłyszą Logos, zaraz z radością Go biorą; 17 i nie mają korzenia w sobie, lecz nietrwali są: potem, skoro stanie się ucisk lub prześladowanie ze względu na Logos, zaraz się potykają.

18 I inni są owi w ciernie posiani: ci są, którzy posłyszeli Logos, i zmartwienia wieku [tego], i ułuda bogactwa, 19 i pożądania innych [rzeczy] wchodzące Logos zduszają, i bezowocny się staje.

20 I owi są ci, [co] w ziemię piękną zostali posiani: którzy to słuchają Logosu i przyjmują, i owoc niosą: jeden trzydzieści, jeden sześćdziesiąt i jeden sto”.

Uwagi: 

Przypowieść o siewcy (przełożona także i skomentowana w przekazach św. Mateusza oraz św. Łukasza) należy do najszerzej znanych fragmentów Nowego Testamentu. Zazwyczaj odczytuje się ją i wyjaśnia na poziomie sensu moralnego, dogłębnie analizując przyczyny, dla których trzy rodzaje nasion (posiane na drodze, na skałach i pośród cierni) nie wydały dobrego owocu. Wydaje się jednak, że zawiera ona również, oprócz sensu moralnego, nie mniej ważne przesłanie kosmologiczne.

Analizując tekst Przypowieści o siewcy postaram się więc ukazać przesłanki uzasadniające odczytanie jej jako kontynuacji opisu stworzenia świata z Księgi Rodzaju oraz integralnej części teologii Logosu Janowego Prologu: Janowy Logos, określający w Prologu Jezusa, to nie tylko „słowo”, lecz także, najzupełniej dosłownie, „rozum”, porządkujący stwarzany przez Boga świat w procesie jego wzrostu oraz rozwoju.

1 „Znów począł” (palin erksato) – czasownik archomai, powiązany z wyrazem arche, rozpoczynającym całą Ewangelię według św. Marka oraz  Prolog Ewangelii Janowej.

„Nad morzem” (para ten thalassan) – pierwszy raz w Ewangelii Marka Jezus nauczał nad morzem w wersecie Mk 2,13, nad morzem powołał także uczniów (Mk 1,16). Chodzi cały czas o Jezioro Tyberiadzkie, tutaj ciągle dosłownie nazywane „morzem” (gr. thalassa), co nawiązuje do stworzenia nieba i ziemi opisanego w Księdze Rodzaju. Wystepujący tam hebrajski wyraz „niebo” (szammaim) oznacza bowiem jednocześnie wody (maim), które zostają rozdzielone na wody pod sklepieniem oraz na wody ponad sklepieniem (Rdz 1,6-7). Morza to wody, które są pod sklepieniem (Rdz 1,9-10), morze jest więc częścią wody, która – przed powstaniem „sklepienia” – wraz ze stworzonym wcześniej niebem stanowiła jedną całość.

„Najliczniejszy” (pleistos) – stopień najwyższy od przymiotnika „liczny” (polys), używanego w poprzedzających to miejsce opisach zbierania się tłumu. Tłum jest tutaj obrazem słuchającej logosu całej ludzkości, słuchacze są natomiast uczestnikami przykładu, którego słuchają.

2 i 10-13 „Przykład” (para-bole) – dosłownie „[to, co] przy-rzucone” lub „przy-łożone” – taka jest etymologia wyrazu dzisiaj przeważnie tłumaczonego jako „przypowieść”. Użyć trzeba jednak chyba tutaj polskiego wyrazu „przykład” właśnie w etymologicznym, nieco innym od potocznego sensie. Świat materialny jest obrazem-przykładem, tym, co przy-łożone, do świata duchowego, i właśnie dlatego „przykłady” Jezusa wyjaśniają duchowe znaczenia oraz duchowe uwarunkowania materialnej natury. Nie są więc moralizatorskimi opowiastkami, które tylko ilustrują świat duchowy przez dobraną do nich z zewnętrznego świata materii niedokładną analogię, lecz raczej pokazują przede wszystkim – w przeciwnym, pierwotnym kierunku – w jaki sposób świat materialny uczestniczy w pierwotnym, źródłowym dla nich świecie duchowym.

3 „Siewca” (ho speiron) – gramatycznie imiesłów (speiron) urzeczownikowiony przez rodzajnik określony (ho) – można więc dosłownie przełożyć „ten siejący”.

Jezus nawet na osobności nie wyjaśnia uczniom wprost, kim jest Siewca. Jeżeli utożsamić Jezusa z wystepującym tutaj Logosem (Jezus Samego Siebie rozsiewałby, siejąc Logos, tak jak Samego Siebie, jako Najwyższy Kapłan, składa w ofierze), to Siewcą być może jest nawet Sam Bóg Ojciec. Należałoby to jednak uzgodnić ze słowami Jezusa zapisanymi w wyjaśniającym przypowieść o chwaście wersecie Mt 13,37: „Siejącym dobre nasienie jest Syn Człowieczy”. Tamże jednak (Mt 13,38) „dobrym nasieniem są Synowie Królestwa”, a tutaj (14) nasieniem jest „logos”...

4 „Stało się” - czasownik gignomai.

„To” (ho men) – rodzajnik określony ho, urzeczownikowiający bardzo wieloznaczną partykułę men: poszczególne ziarna nie są w żaden sposób wyróżnione, nie są nawet nazwane „ziarnem”, co czyni opowiadanie bardzo uniwersalnym. W wyjaśnieniu przypowieści również brakuje rzeczowników określających „ziarna”.

5-6 „Głębokości” (bathos) – por. (Ef 3,17b-18) wraz z kontekstem całego rozdziału (Ef 3): „...w miłości zakorzenieni i ugruntowani, abyście pojęli ze wszystkim świętymi, czym szerokość i długość, i wysokość, i głębokość... (bathos)”

„Wzeszło” (aneteilen) – to samo słowo (czasownik anatello, z różnicą przedrostka) określa wzejście ziarna i wzejście Słońca.

7-8 „Wstąpiły”, „wstępując” (anabainein) – przekład dosłowny. Czasownik ten jest między innymi używany, kiedy mowa o wstępowaniu Jezusa do nieba (J 1,51; 3,13; J 20,17), wstępowaniu w góry (np. do Judei z Galilei – Łk 2,4), wychodzeniu Jezusa z wody przy chrzcie (Mk 1,10), a także wstępowaniu do Świątyni (Łk 18,10; 18,31).

8 „Piękną” (kalen) – w Septuagincie wyraz ten jest przekładem hebrajskiego wyrazu tow, bardzo wieloznacznego i tłumaczonego na polski przeważnie przymiotnikiem „dobry”. Miejsce to nawiązuje więc do wersetu Rdz 1,10, gdzie Bóg widzi, że ziemia i morze były – w przekładzie Septuaginty – „piękne”.

„Jedno” (hen) – pierwszy liczebnik w tej przypowieści, trzykrotnie jeden i ten sam! Liczebnik ten występuje również jako pierwszy w Prologu Janowym (J 1,3).

11 „Wszystko się staje” (panta ginetai) – czasownik gignomai. Podobnie jak omówiony właśnie werset 8 miejsce to odnieść można do tegoż samego wersetu Prologu Janowego (J 1,3), gdzie „wszystko przez Niego [tj. przez Logos] się stało”. Natura jest przypowieścią opowiadającą o Boskiej płodności.

12 Por. Rz 1,20.

„Patrząc patrzyli” (blepontes blepousin) – również „widząc widzieli”.

„Słuchając posłyszeli” (akouontes akouosin) – również „słysząc usłyszeli”.

„Powrócili” (epistrepsosin) – również „odwrócili się z powrotem do Boga”; dlatego niektórzy tłumaczą, również poprawnie, „nawrócili się”, chociaż to inny czasownik niż metanoeo. Ziarno, które upada w ziemię w dół, rosnąc powraca w górę, ku niebu.

„Było odpuszczone” (afethe) – dosłownie „odesłać”, „pozwolić”, „puścić wolno”, „przebaczyć”.

14 „Logos” – ze względu na nawiązanie do Prologu Janowego i jego wieloznaczność, wyraz logos pozostawiam w oryginalnym greckim brzmieniu.

17 „Nie mają korzenia” (ouk echousin ridzan) – zob. komentarz do wersetów 5-6.

20 „Piękną” – znów greckie słowo kalos, odnoszące do wersetu Rdz 1,10 – zob. komentarz do wersetu 8.